Srbima koji malo bolje poznaju istoriju svog naroda poznati su osnovni podaci o ubistvu Karađorđa Petrovića, ali dva “detalja” o ovom zločinu potpuno su nepoznata “široj javnosti” – da je sve glavne učesnike, ali i njihove porodice ubrzo zadesila užasna sudbina i da vojvoda Vujica Vulićević, čovjek koji je organizovao kumeubistvo koje je ostavilo neizbrisiv pečat u srpskoj istoriji, kao i njegova žrtva, počiva u oltaru jedne crkve.

Loza naredbodavca zločina Miloša Obrenovića je ugašena. Bez nasljednika i tragova nestala je i porodica Dragića Vujkića iz Radovanja, na čijem zemljištu je Karađorđe ubijen. Vujicu Vulićevića i Nikolu Novakovića, koji je sjekirom posjekao vođu Prvog srpskog ustanka i jednog od najvećih vojskovođa u novijoj istoriji civilizacije, sopstvena prerana smrt spasila je da gledaju teške i prerane smrti svojih najmilijih.

Posmrtni ostaci vojvode Vulićevića počivaju u manastiru Svetog Arhangela Gavrila, u selu Kusadak kod Smederevske Palanke, jednoj od najstarijih pravoslavnih svetinja u srednjoj Srbiji.

manastir_pinosava_0

Po predanju koje se u Kusadku generacijama prenosi s koljena na koljeno, nekoliko dana uoči Vidovdana 1389. godine, prije nego što će na poziv kneza Lezara Hrebljanovića krenuti prema srpskoj prijestonici Kruševcu i Kosovu polju, srpski vojnici iz smederevskog kraja okupili su se kod manastira Pinosava i tu se pričestili.

Serija neobičnih i tragičnih događaja počela je kada se Karađorđe, poslije četiri godine provedene u dobrovoljnom izgnanstvu u Rusiji, vratio u Srbiju.

Dok je bio u Rusiji održavao je vezu sa velikim prijateljem i kumom Vujicom Vulićevićem, svojim vojvodom i saborcem iz mnogih ljutih bojeva protiv desetostruko nadmoćnije turske armije. Vulićević je o svemu obavještavao Miloša Obrenovića. Velika je vjerovatnoća da su kumovi (Karađorđe je bio u kumovskim vezama i sa Obrenovićima) lažnim informacijama koje su mu slali o stanju u Srbiji i raspoloženju naroda, i namamili vođu Prvog srpskog ustanka da se u julu 1817. godine zaputi nazad u otadžbinu, sa namjerom da podigne novi ustanak protiv Turaka.

Na Vujičin prijedlog, Karađorđe je za za svoju bazu izabrao Radovanjski lug, duboku i šumom obraslu dolinu, na pola puta između Velike Plane i Rače, vlasništvo mještanina Dragića Vujkića, u koji je stigao sa svojim vjernim pratiocem Naumom.

Karađorđe i Vujica su se sastali u Radovanjskom lugu i zajedno pojeli večeru koju je Vujica donio iz svoje Azanje. Pred zoru, 26. jula, bio je veliki svetac Arhangel Gavrilo, dok je Karađorđe spavao, unajmljeni ubica Nikola Novaković ga je ubio sjekirom. Za ubistvo je iskoristio trenutak kada je Naum otišao na obližnji potok, po vodu.

Novaković je jataganom Karađorđu odsjekao glavu i predao je Vujici Vulićeviću, koji je odnio Milošu Obrenoviću.

Karađorđe je sahranjen na mjestu ubistva, a vijek kasnije njegovi posmrtni ostaci prenijeti su u crkvu Svetog Đorđa u Topoli, koju je uoči Prvog svjetskog rata podigao njegov praunuk Kralj Petar Prvi.

I na mjestu njegove pogibije u Radovanjskom lugu, po naređenju njegovog potomka Aleksandra Karađorđevića podignuta je pravoslavna crkva.

Ubistvo velikog srpskog junaka, čija junaštva i vještina komandovanja nisu mnogo zaostajali od legendi koje su nastale i prije njegove smrti, iazvalo je veliku tugu i ogorčenje naroda. Ali, izgleda da je kumoubistvo na veliki hrišćanski praznik stigla i božija kazna.

Jer, svi učesnici ove zločinačke zavjere doživjeli su tragičan kraj.

Milošev sin Milan umro je mlad. Njegov drugi sin, srpski Knez Mihailo preporodio je Srbiju, izgrađujući je u modernu evropsku državu, ali je ubijen u atentatu. Nije imao djece.

Samo nekoliko decenija nakon Mihailove smrti, 1903. godine, u majskom atentatu koji su organiozovali njegovi oficiri predvođeni Dragutinom Dimitrijevićem Apisom, ubijen je Milošev praunuk i jedini preostali muški potomak Kralj Aleksandar, čime je porodična loza Obrenovića zauvjek ugašena.

Nakon što je ovaj odradio krvavi posao koji koji mu je povjerio, knez Miloš je Vujicu Vulićevića unaprijedio u nahijskog kneza. Međutim, zvanje i vlast nisu mogle da ga zaštite od prezira sopstvenog naroda. Kad god su mogli, ljudi su ga izbjegavali.

Uzalud je objašnjavao da je bio primoran da počini zločin, jer mu je Miloš ostavio da bira između svoje i Karađorđeve glave. Oni koji su smjeli da mu se otvoreno suprostave, optuživali su ga da je, nakon što je prihvatio zadatak koji mu je knez dao, trebao da pošalje nekog od svojih povjerljivih ljudi u Radovanjski lug i obavjesti kuma da bježi. I tako kumu spasi glavu, a sebi obraz i dušu.

Da bi umanjio prezir naroda i koliko-toliko umirio sopstvenu savjest platio je da se dva kilometra od Radovanjskog luga prema Velikoj Plani podigne crkba brvnara, koju je narod prozvao Pokajnica. I na izgradnju crkve pala je sjenka zato što je narod pričao da je ona finansirana zlatnicima koji su nađeni kod Karađorđa.

Savremenici su ostavili svjedočanstrvo da je Karađorđe iz Rusije došao sa “bisagama zlata”, što djeluje logično, jer se u Srbiju vratio sa namjerom da podigne ustanak. A valjani ustanak ni onda, kao ni sada, nije bio moguć bez para i džebane. Međutim, nije poznato šta je bilo sa Karađorđevim zlatom, da li ga je Vulićević prisvojio, poslao ga Milošu Obrenoviću ili su ga međusobno podjelili.

crkva_u_radovanjskom_lugu

Da li zbog podizanja crkve pokajnice, ispovjedanja u kojem je svu krivicu za kumoubistvo pokušavao da prebaci na kneza, razmirica oko Karađorđevih para ili svega toga pomalo, Vulićević je ubrzo pao u nemilost kod kneza Miloša, koji mu je oduzeo upravljanje nahijom i protjerao ga u Tursku.

Kada se nekoliko godina kasnije vratio u Srbiju sa sobom je donio brojna odličja i darove koje je u turskoj državi “zaslužio” zbog ubistva među Turcima ozloglašenog Crnog Đorđa. Međutim, Miloš je naredio da mu se sve to oduzme.

Ostatak života Vulićević je proveo u siromaštvu, prezren od ljudi i teško bolestan. Umro je 1828. godine, samo jedanaest godina nakon što je ruke uprljao kumovskom krvlju. Po jednoj verziji, umro je prirodnom smrću. Po drugoj, vjerovatnijoj, otrovao ga je njegov kum, Karađorđev rođak, Gmitar Petrović.

Sahranjen je tik pored crkve Arhangela Gavrila, u Pinosavi, kod Kusadka, koja je u to vrijeme bila brvnara, nedaleko od groba njegovog komšije i prijatelja Milivoja Đaka.

Kao nekadašnji smederevski knez i Karađorđev vojvoda, Vujica Vulićević je prilikom većih svetkovina imao svoju svečanu stolicu u seoskoj crkvi. Druga svečana stolica pripadala je njegovom prijatelju Miloju Đaku, jednom od najpoznatijih trgovaca stokom u tadašnjoj Srbiji.

Hroničari su zabilježili da je na Arhangela Mihaila 1817. godine na službi u crkvi bila cijela Vujičina porodica, ali da je njegova stolica bila prazna.

Milivoj Đak je upitao Vulićeviće šta je sa Vujicom. Odgovorili su mu da je juče negdje otišao i da se nije vratio. Sluteći neko zlo Milivoj se udario rukom po čelu i rekao:

“Znači ja sam sljedeći”.

Međutim, poživio je još sedam godina, sve do 1825. godine, kada je podigao ustanak protiv Miloša Obrenovića. Bila je to prva socijalna buna protiv kneževe samovolje, kojom je Srbiju oslobođenu od Turaka globio gore od Turaka. Miloš je u Kusadak poslao vojsku koja je bunu lako ugušila a njene kolovođe umorila na zvjerski način.

pokajnica

Miloje Đak je obješen. Miloš je zabranio da se njegovo tijelo skine sa drveta, pa je to učinjeno tek kada je ono počelo da se raspada. Sahranjen je pored same seoske crkve, gdje će mu se tri godine kasnije pridružiti i Vujica.

Kada je 1870. godina na mjestu brvnare građena sadašnja crkva, od grubom materijala, njeni temelji prošireni su i na dva groba, koji su tako ostali ispod oltara. Vujica Vulićević već 145 godina počiva pod lijevom, a Miloje Đak pod desnom pjevnicom. Ko je odlučio da se crkva proširuje, ali da se posmrtni ostaci ne diraju, nije poznato.

Iza Vujice su ostali sin i kćerka, ali su oboje mladi umrli. Prerana smrt pokosila mu je i svu njegovu unučad.

Karađorđev ubica Nikola Novaković, progonjem grižom savjesti, je poludio. Poginuo je tako što je nesrećnim slučajem pao na vodenički vitl koji ga je bukvalno smrvio.

Sin mu je umro mlad, u teškim mukama, a kćerka mu je poludjela.

Dragiću Vujkiću, na čijoj zemlji je Karađorđe ubijen, naprasno su pomrli svi ukućani, tako da je kraj života dočekao potpuno sam, u siromaštvu.

Press/Dusan Marić